Brieven uit de oorlogsjaren

Brief van opa aan oom Noël.

Nuth, 28 Oct. 1942

Lieve Noël,

Mijn dank voor je gelukwenschen en inhoud en laten we hopen dat ze in vervulling zullen gaan. To en Fien waren ook komen feliciteren met de kinderen.

Wij houden ons allen God zij dank goed en van tante Finke verneem ik hetzelfde. Wij hadden gedacht zij met deze dagen zoudt komen, zij stelt zeker uit tot Kerstmis.

Deze morgen was ik bij Hari voor het schilderij, hij zal het brengen.

En nu het een ander over dien bewusten avond van den aanval. Het was tegen 10 uur en opeens hoor ik motor geronk, ik trek direct het raam open en toen zag ik ze al bezig boven Aken. De eene slag na de andere en de lucht daverde van machines en geschut en groote branden zag ik oplaaien in Aken. Ik zag aan de luchtgevechten dat het naar hier ook gevaarlijk werd en toen ging ik de buurlui van me waarschuwen.

Ik kom op de gang en och God daar zie ik door het achterraam tientallen lichtkogels boven de Maurits. Nu wist ik dat op een platdak van de mijn afweergeschut was opgesteld en dat ’t daarom te doen was; maar toen begon opeens de hel los te breken. Hier moest alles de kelder in ook de zieken en wat niet loopen kon en op straat –waar het erg druk was- het was juist kermis was op ’n zucht schoongeveegd. De enen bom na de andere viel met vreeselijke knal naar beneden, de huizen daverden gewoon, weg, de deuren en ramen vlogen open en het glas rinkelde.

Ik zelf ben niet in de kelder geweest, ik was nieuwsgierig, ik moest dat zien, en ik voelde mij hier in huis min of meer veilig. Ik ben dan ook een van de weinigen die alles gevolgd heeft want iedereen zocht zich te redden. Wat ik die paar uren dan ook heb gezien en meegemaakt was vreselijk.

De hele lucht vol vuur en vlam en gevechten en dan de inslag van de bommen, ja dat was verschrikkelijk, je kondt je niet staande houden, je werd zelf wild en angstig. En toch wilde ik alles zien.

De bommenregen gaat intusschen door – de lucht dreunt – alles kraakt en beweegt zich en motoren ronken.

Een nieuwe brand zie ik – het retraitehuis staat in brand – het is geheel vernield. Niets is er van overgebleven, de waardevolle bibliotheek waarbij boeken van groote waarde tot 13000 gulden gaan in vlammen op.

Meer branden- dat zijn boerderijen – huizen – overal brand en nog eens brand.

Het is twaalf uur en ik steek mijn kop door het raam en nu krijg ik iets heel aparts te zien. Juist boven ons huis en heel hoog in de lucht zie ik een ring – precies een reddinggordel – ik denk wat mag dat zijn. Opeens vallen daaruit sterren naar beneden, precies als je dat hebt bij vuurwerk – schitterend om te zien en dat betekende een stop sein en opeens waren alle machines uit de lucht. Ze hadden zich vergist. ’s-Morgens was alles op de been om te kijken en natuurlijk naar Geleen.

Ik zelf ben niet geweest maar zal je vertellen hoe de toestand was. Het oude Geleen heeft veel geleden en heeft ook veel dooden – daar is in de heele gemeente Geleen en Lutterade haast geen huis of heeft geleden. 810 huizen zijn min of meer verloren gegaan, er zijn 3000 daklozen en 97 omgekomen behalve gewonden. In Beek zijn zowat dertig huizen vernield o.a. de fabriek van Garé. Van Hennekens en Sefke Smeets. In Schimmert is hetzelfde en de 2 kloosters daar hebben veel geleden.

Dan in Sittard en Valkenburg andere plaatsen. Heerlen heeft ook al er van opgeloopen. Bij Toine Kuijper vielen de bommen tot in de woonkamer – het huis naast hem is afgebrand. Een beetje verder Bekkerweg bleef een heel huisgezin dood.

Ik loop van het eene raam naar het andere, in Aken brandt het geweldig 6 fabrieken en woonwijken hebben ze vernield. In Herzogenrath staat een fabriek in brand. Dan kijk ik naar de Emma, daar is nog niets gebeurd. Dan kijk ik door het achterraam – een geweldige vuurzee en in roep het uit de Maurits staat in brand, ja dat was geweldig om aan te zien en ik dacht aan de arme jongens, het was juist – schrikt wechsel – honderden dooden denk ik. Gelukkig heeft God dat verhoed, maar 2 zijn er omgekomen.

Zoo weet je dus het een en ander wat zich hier heeft afgespeeld.

Nu wil ik je nog vertellen over die ring in de lucht, het z.g. stopsein.

In Heerlen is het hospitaal is een piloot opgenomen en die zegt er het volgende van. Dat bombarderen is de grootste vergissing die wij ooit gemaakt hebben. Wij hadden opdracht de mijn in Alsdorf te vernietigen. Boven België is onze commandant gewond en waren wij dus stuurloos. Opeens staan wij voor een groote mijn en beginnen er op los te gooien alsook in de buurt. Opeens wordt gemerkt dat wij verkeerd zijn en wordt het sein gegeven tot stoppen. Dat is een geluk geweest want anders was het niet te overzien. Een volgende groep was onderweg om te helpen en deze is tijdig kunnen tegengehouden kunnen worden.

Dat was het pr achtig sluitstuk of apotheose wat ik gezien heb. Er zokn ook nogal menschen van de schrik gestorven b.v. Queis in Schinnen bleef bij de eerste bom die viel al dood. Ook op anddre plaatsen is dat gebeurd.

Tot zoover, wij zullen daar later met de Kerstvacantie nog wel eens over navertellen.

Hartelijk gegroet, Papa.

Brief van tante Fien aan oom Noël.

Amstenrade, 9 Oct. ’42.

Lieve Noël.

Ik heb je kaart ontvangen en schrijf nu maar meteen terug, want ’t is niet prettig als je zo in ongerustheid zit.

Maandag ± 10 uur hingen er boven de Maurits ‘n 40 lichtkogels en toen begon heel gauw ’t bombarderen. ’t Was ontzettend! Vreselijk harde slagen en zo veel! Tot half twaalf duurde ’t Lutterade Geleen is er ’t ergst aan toe, duizenden dakloos, honderd doden. Maar zo wat alle plaatsen van Limburg hebben er van mee gekregen. Heerlen 200 daklozen en 9 doden. Daar was op 34 plaatsen brand. In Vaals, Schimmert, Maastricht, Aalbeek, Beek Spaubeek, overal bommen. En brandbommen! Kisten vol bv. In Zweijkhuizen en Puth. De Maurits is ook getroffen, maar niet zo erg. De een zegt dat ’t werk 14 dagen, de ander 2 maanden zal stil liggen. Men noemt Geleen : klein Rotterdam. Vreselijke drama’s hebben er zich afgespeeld, bv. Van 1 huishouden vrouw + 6 kinderen dood, alleen de man over enz. Enz. In een cafe 37 mensen dood. ’t Ging allemaal zo verbazend gauw Noël; ’t licht ging uit en ’t brandde maar, overal brand.

Er waren brandspuiten genoeg, maar geen druk op ‘t water. Vic en ook Vincent belden op, ze hoorden en zagen zo veel; ik ben heel even uit de kelder gelopen om hun te zeggen dat ’t vreselijk was. Naar Geleen kon je niet bellen. Mensen die hebben gekeken vertellen dat ’t een prachtig schouwspel (vuurwerk) is geweest. ’t Retraitehuis in Spaubeek is tot drie keer toe gebombardeerd! ’t Is helemaal uitgebrand. Er is hier (veld) een botsing geweest tussen een bommenwerper (7 piloten) en een jager (2 piloten). De laatste was direct opgeruimd!! De eerste kon je gaan bekijken, en er lagen nog doden bij. De wegen naar Geleen waren Dinsdag afgezet; ’t stroomt er nog altijd naar toe. Familie of kennissen zijn niet getroffen voor zoover ik weet. Mevr. Ruijters (moeder van Nellij) is van schrik gestorven; ze had een hartkwaal. Weet je wat ook zo erg was, op de Maurits waren net twee ploegen, die van de middag en die v.d. avonddienst. ’t Badlokaal is getroffen; pikzwart zijn de mensen vertrokken. To en Camille blijven gewoon thuis. Men denkt hier algemeen dat ’t een vergissing is; er zouden anders immers wel meer bommen op de mijn zijn gevallen. Zoudden de piloten niet gedacht hebben dat ze in W. Duitsland waren?

Leo gaat zich vandaag presenteren bij Publieke Werken in Heerlen; hij heeft een oproep gehad. Ik hoop dat hij een baan krijgt, want die akelige mijn is niets voor hem.

Op de Maurits zelf waren maar 3 doden.

Zo, nu weet je het een en ander. Je begrijpt wel hoe bang en angstig de mensen zijn. ’t Is ook verschrikkelijk. EDr is in de kelders geweldig gebeden.

Dag Noël, hou je goed. Veel hartel. Gr.   Fien.

                  

Briefkaart van mama aan oom Noël.

Dagstempel 14 mei 1945.

Lieve Noël en Agnes,        Bidt goed voor Leo, papa.

Met een kort bericht kom ik U de droevige tijding mededelen dan onze goede beste Leo op het slagveld van eer voor het Vaderland in Mönchengladbach is gevallen. Het is gebeurd op 10 april met het opruimen van mijnen. Het lijk werd direct naar Maastricht gebracht en was opgebaard in het Roode Kruis gebouw. Op 13 april is hij hier in Nuth onder groote belangstelling met militaire eer begraven. Bij briefverkeer zal papa je uitvoeriger schrijven. Vanaf 18 Sept, de dag der bevrijding is hij als vrijwilliger met het Amerikaanse 9^e leger meegetrokken.

Hier alles wel. Wij hebben steeds met jullie meegeleefd. Laat eens spoedig wat van U hooren.

Vele groeten van papa en ons allen.

Je liefh. Zus Tiny.

Briefkaart van opa aan oom Noël. (briefkaart uit Ned. Indie).

Nuth, 26 Oct. 1945

Lieve Noël en Agnes,

Zoojuist ontvang ik een treurig bericht van Lise dat Sjeng in een kamp te Rangoon is overleden na vanaf ’42 niet meer van hem gehoord te hebben. Zij zelf is al dien tijd ook opgesloten geweest. Ze is er zeer bezorgd over wat ons allen overkomen is. Het is nog niet uitgemaakt waar en wanneer H. Diensten zullen plaats hebben, wij zullen dat zoo zien te regelen omtrent Allerheiligen daar je dan ook hier bent. Je moet er in alle geval niet je verlof op maken.

Hartelijke groeten, papa.

Brief van mama aan oom Noël.

Nuth, 28 Mei 1945

Lieve Noël en Agnes

De briefkaarten hebben we ontvangen en ook die eene van Noël van deze week. We zijn gelukkig, dat jullie het er goed hebt afgebracht en het goed maken. Hier maken we het Goddank ook allen goed en zijn gezond. Daar papa nog niet in staat is om te schrijven zal ik het in zijn naam doen. Op de eerste paats over tante Josephine. Daar hoef je je niet ongerust over te maken want in Peer is heelemaal niet gevochten. Onze Fien gaat a.s. Zaterdag naar haar toe. Ze maakt het goed en schrijft geregeld. Morgen moeten papa en Henry naar Voerendaal naar de uitvaartdienst van heerneef Leo Penders, die in een concentratiekamp in Duitschland is overleden. Nu eens over Leo. Van ’s-Zaterdags 7 tot ’s-Maandags 9 april was hij hier op verlof geweest. ’s-Dinsdags om 5 uur is hij gestorven. Hij wilde een handgranaat opnemen, die heette onschadelijk te zijn om aan de soldaten uit te leggen hoe er mee om te gaan omdat Leo daar speciale studie van gemaakt had en bekend stond als heel voorzichtig. Meteen dat hij ze oppakte ontplofte ze. Leo heeft toen nog 8 minuten geleefd en 2 x geroepen jongens helpt me toch. Hij had zijn handen af een groote beenwonde en blind, doodsoorzaak shock en doodgebloed. Zijn commandant en medesoldaten waren heel erg onder den indruk en zeiden eenparig dat ze hun besten sergeant verloren hadden. Zijn lijk is direct naar Maastricht overgebracht en dienzelfden avond is de luitenant het ons nog komen zeggen. ’s-Vrijdags vond onder zeer groote belangstelling de begrafenis plaats. Met een legerauto van het Roode Kruis kwam de kist voor het Gezellenhuis aan. De Ned. Vlag werd er overheen gedrapeerd en de helm erop gelegd. Op het kerkhof hield de burgemeester en de heer Cremers een treffende toespraak. Er waren schitterende bloemstukken en kransen. De krans van het leger bestond uit oranje clivia’s. Daarna is de fam. in het Gezellenhuis bij elkaar gekomen voor een eenvoudige koffietafel. Er was voor 50 personen gedekt. De kist werd gedragen door soldaten van de K.S. hierbij enkele bidprentjes. Bezorg er een bij Juffr. Van Velsen en een bij fam. Van Leeuwen. Papa had graag, dat je daar eens naar toe ging want verleden week kreeg hij een brief aan Leo geadresseerd van fam. Van  L. Westhaven 26 dus dat zal wel dicht bij jullie zijn.

Op 20 Febr is ons een zoontje geboren dat we Noël noemden. Dit had ik je immers v/d zomer beloofd.

Vincent Pijls uit Venray is ook dood en Victor Pijls uit  Sch en Keulers van Hesterbrug.

Gedurende de wintermaanden hebben we altijd veel inkwartiering gehad soms wel 50 soldaten tegelijk. Je begrijpt dus wel at we allen vloeiend Engels spreken. Toor correspondeert geregeld met de familieleden van de soldaten en heeft al een doos vol Engelse brieven ontvangen. Fieldmarshal Monty heeft hier voor ons huis cigaretten uitgedeeld. Wat een eer voor ons nietwaar? We hebben nu toch nog dag en nacht vliegtuigen boven ons hoofd want in Beek is een groot vliegveld. In Margraten is een groot soldatenkerkhof waar 8500 Amerikanen begraven liggen. In Brunssum is een Engels kerkhof. Lieve Noël en Agnes, ik heb jullie nu zoowat het een en ander verteld. Als ik jullie alles moest schrijven over de bevrijding enz had ik wel 10 vellen noodig. Dat zullen we ons allemaal wel vertellen als jullie eens hier zijn. We hebben hier in de werkplaats H. Mis gehad van een Amer. Chaplain voor de soldaten, 2 uur na de H. Mis was er film in de smidse. Onder het filmen ronkten de Duitsche vliegtuigen boven ons hoofd wat wij natuurlijk niet hoorden vanwege de geluidsfilm en opeens vlogen ons de kogels om de ooren. We wierpen ons allen op den grond en gelukkig hadden maar 2 soldaten kleine verwondingen. Zoo hebben we van alles meegemaakt. Doe de groeten van papa aan fam. Roelofzen en jullie beiden hart ggr van papa, Henry en de kinderen. Je liefh. zus Tiny.

  

Brief van opa aan oom Noël. 

Nuth, 3 Juli 1945

Beste Noël en Agnes.

Je zult zeker weer verlangen iets uit Limburg te hooren, dat begrijp ik, en daarom maar eens geschreven al kom ik er niet gauw toe. Hier gaat gelukkig alles goed al wordt door de menschen wel gekankerd, zoo à la Camille en hij doet natuurlijk ook goed mede, want niets deugt, het beste is die menschen maar hun gang te laten gaan. Zie je nog geen mogelijkheid om eens te komen, vanuit Brabant loopen toch nu treinen naar hier; moij dunkt dat het nu toch wel zal gaan. Tegen 1 Augustus zou de Noord-Zuid verbonden zijn bij Hedel. Wij hebben ons toch zooveel te vertellen.

Nie iets onder ons, daarvan hoef je niet te laten merken dat je er al afwist als je eens komt. Harrie hadden ze al in October opgepakt en is pas op 9 april dus 6 maanden juist den dag vóór het ongeluk van Leo, los gelaten. Hij is een tijdlang kasteelheer geweest op kasteel Hoensbroek en later in Voerendaal. De zaak ging zijn geregelden gang door vader Philips, dat het erg was voor Tiny dat begrijp je, maar nu is alles weer in orde. Camille stond of staat nog op de lijst maar ter wille van zijn huishouden is hij tot nu nog toe gespaard gebleven. In Bergen op Zoom zitten de Gebr. Van Dijck voor het aanleggen van vliegvelden hoor ik juist vertellen, wat daarvan aan is weet ik niet.

Verleden week ben ik met het Rijk gereed gekomen inzake levensonderhoud. Ik krijg nu van het Rijk voldoende voor pension te betalen, dus hoeft van jullie kant niets meer worden gedaan, dus dat is ook eens goed nieuws. Dan had Leo nog een verzekering van fl. 3000 waarvan fl 2400 uitgekeerd is en de rest zal wel eerstdaags volgen. Dit geld heb ik hier aan de zusters ter leen gegeven en krijg ik daar iedere maand de rente van. Voor die goede oplossing kunnen wij O.L.Heer wel danken. Vanaf Septembver is dus alles geregeld en hoef je niets meer bij te dragen. Hoe staat het met de verzekering van jou? Ik heb daar niets meer van gehoord al had ik al lang naar de premie uitgezien.

Jos en Vic zijn eenige dagen hier geweest en van alle last en kommer gaat het nu weer goed en kan hij weer aan slag komen.

En hoe gaat het jullie, ik hoop van goed en dat jullie gelukkig zijt en Agnes moet zich maar goed houden en flink zijn dan zal ze wel een flinke zoon Leo krijgen. Heb je al werk Noël of zit je steeds niets te doen en verdien je de kost. Ik hoop dat het jullie goed gaat.

Hartelijke groeten, papa.